قلمه زدن گیاهان و آشنایی با انواع آن

قلمه زدن گیاهان چیست؟

تولید و تکثیر گیاهان جدید به روش‌های مختلفی امکان­پذیر است. گیاهان از طریق تولید بذر، تولید پاجوش، تقسیم بوته، پیوند، قلمه و ... قادر به تکثیر می‌باشند که ازدیاد از طریق قلمه از رایج‌ترین روش‌های تکثیر غیرجنسی در انواع گیاهان از جمله گیاهان آپارتمانی و زینتی می‌باشد.

قلمه چیست؟

قلمه در واقع بخشی از گیاه مادری مانند قسمتی از ساقه، برگ و یا ریشه است که می‌تواند با تولید ریشه و جوانه، گیاه مستقل جدیدی را پدید آورد‌ و قلمه زدن عبارتست از رشد و نمو قسمت‌های جدا شده از پایه اصلی.

انواع قلمه زدن گیاهان

• قلمه ساقه:

ساقه مهم­ترین بخش گیاه برای تولید قلمه می‌باشد که با تولید ریشه سبب تولید گیاه مستقل جدید می‌شود. قلمه ساقه بسته به نوع گیاه در انواع زیر قابل تهیه می‎باشد.

• قلمه خشبی:

قلمه خشبی در فصل زمستان و قبل از سبز شدن جوانه‌ها گرفته می‌شود. این قلمه‌ها بافت چوبی دارند و به مدت زمان طولانی برای ریشه­زدن نیاز دارند. بهترین شاخه برای تهیه قلمه‌های خشبی، شاخه‌های یکساله هستند و طول تقریبی قلمه 50 سانتیمتر و قطر آن از 5/0 تا 5 سانتیمتر متغیر می‌باشد که پس از ضدعفونی با قارچکش در ماسه شسته قرار می‌گیرند.

• قلمه نیمه خشبی:

این قلمه‌ها از چوب سبز و نیمه رسیده تهیه شده و وجود یک تا دو برگ به ریشه‌زایی بهتر آن کمک می‌کند. این قلمه‌ها در تمام طول سال قابل تهیه هستند ولی در اواخر بهار ریشه‌زایی بهتر انجام می‌گیرد.

• قلمه علفی:

قلمه علفی یا چوب نرم از شاخه‌های علفی و در حال رشد گیاهان تهیه شده و طولی بین 10 تا 15 سانتیمتر دارد. قلمه‌های علفی با نگهداری دو تا سه برگ در بستر مناسب کاشته شده و نور و رطوبت کافی از عوامل موثر در فتوسنتز برگ‌ها و تولید ریشه می‌باشد. این قلمه در گیاهان آپارتمانی نظیر شمعدانی و حسن یوسف رایج می‌باشد.

• قلمه برگ:

برخی گیاهان به صورت ذاتی از طریق برگ قادر به ریشه‌زایی و تولید جوانه می‌باشند. در این روش پهنک برگ و بخشی از دمبرگ در بستر مرطوب قرار می‌گیرد. بنفشه آفریقایی، بگونیا و سانسوریا از طریق قلمه برگ قادر به تکثیر می‌باشند.

• قلمه ریشه:

تعدادی از گیاهان توانایی تولید جوانه از بخش‌های مختلف ریشه را دارند. در این روش قلمه­زدن، بخشی از ریشه در اواخر فصل پاییز تا اوایل زمستان از گیاه مادری جدا شده و در بستر مرطوب قرار می‌گیرد و در شرایط مساعد جوانه زده و بخش‌هایی هوایی از آن رشد می‌کنند.

 روش صحیح قلمه زدن گیاهان

برای تهیه قلمه ساقه بسته به نوع گیاه و جنس ساقه‌ها، طول مناسب (15 تا 50 سانتیمتر) از ساقه را با چاقو یا قیچی استریل جدا کرده و انتهای قلمه را به صورت مورب برش دهید تا جذب آب بهتر انجام گیرد. در قلمه‌های علفی و نیمه‌­خشبی نگهداری چند برگ بالایی ساقه به صورت کامل یا برش خورده به فتوسنتز و تحرک ریشه‌زایی کمک می‌کند.

قلمه تهیه شده را می‌توانید در بستر مناسب مانند پرلیت، ماسه و یا تا زمان ریشه‌دار شدن در آب قرار دهید. پس از اطمینان از ریشه‌دهی قلمه می‌توانید آن را به گلدان مناسب انتقال دهید. در قلمه ریشه پس از جدا کردن قسمتی از ریشه گیاه مادری، انشعابات و شاخه‌های آن را جدا کرده و هر ریشه را به طول 5 تا 10 سانتیمتر برش دهید و آن‌ها را در فاصله 4 سانتیمتر از یکدیگر در بستر مناسب نظیر کمپوست، شن و ماسه یا پرلیت قرار داده و سطح آن را با یک لایه شن بپوشانید و پس از ظهور علائم رشد به گلدان مستقل انتقال دهید.

برای تهیه قلمه برگ از برگ­های جوان استفاده کنید و انتهای آن‌ها را به صورت مورب برش داده و در بستر قرار دهید و در محلی گرم با نور کم و رطوبت بالا نگهداری کنید.

عوامل مؤثر بر ریشه‌زایی قلمه

• رطوبت کافی از عوامل مهم در تولید ریشه و رشد قلمه می‌باشد.
• نور کافی و روزهای بلند با افزایش فتوسنتز سبب تحریک ریشه‌زایی می‌شوند.
• تهویه مناسب و اکسیژن کافی از پوسیدگی و از بین رفتن قلمه‌ها ممانعت می‌کند.
• دمای مناسب برای ریشه‌زایی قلمه 25 درجه سانتیگراد است. افزایش دما از قسمت انتهایی قلمه که به سیستم پاگرمایی معروف است، احتمال ریشه‌زایی را افزایش می‌دهد.
• عناصر غذایی نظیر بر و قندها سبب تحریک و افزایش قدرت ریشه‌زایی می‌شوند.

چند نکته طلایی در خصوص قلمه زدن گیاهان

• قلمه‌ها را از بخش‌های سالم و فاقد بیماری تهیه کنید.
• قلمه زنی در زمان گلدهی گیاه با شانس کمتری برای ریشه‌زایی همراه است.
• استفاده از هورمون‌های ریشه‌زایی نظیر اکسین و آغشته کردن انتهای قلمه به آن نتایج خوبی را در تحریک و تولید ریشه به دنبال دارد.