پیت ماس چیست؟ مزایا، معایب و موارد مصرف

امروزه در پرورش گل و گیاهان، کاربرد پیت­ ماس به عنوان بستر کاشت یا در ترکیب با خاک و سایر مواد برای کاشت گیاهان به وفور شنیده می‌شود. شاید این سؤال برای اغلب افرادی که نگهداری گیاهان رو انجام می‌دهند پیش آمده باشد که «پیت ­ماس چیست؟ منشاء آن کجاست و چرا باید به عنوان بستر کاشت گیاهان مورد استفاده قرار گیرد؟» در ادامه این مقاله از گلآریس با معرفی پیت­ ماس، کاربرد، مزایا و معایب آن با ما همراه باشید.

پیت ­ماس چیست؟

پیت­ ماس (Peat moss) در واقع بقایای نوعی خزه (Moss) است که آن را خزه تورب یا خزه پوده­زار می‌نامند و از دسته گیاهان ابتدایی می‌باشد. پیت­ ماس از تجزیه لاشه این خزه همراه با بقایای موجودات زنده دیگر در باتلاق‌های توربی طی چند هزار سال تولید می‌شود.

این خزه در خاک‌های تورب­دار که همان زغال سنگ نارس است و در شرایط سرد و مرطوب رشد می‌کند و پس از تجزیه به بوته‌های پیت­ماس تبدیل می‌شود. این ماده تا سال 1940 میلادی به عنوان سوخت فسیلی کاربرد داشته و پس از آن در صنعت کشاورزی و باغبانی به کار رفته است.

پیت ماس‌ها در انواع رنگ‌ها و بافت‌های مختلف رده‌بندی می‌شوند و دارای وزن کمی هستند و تا ۲۰ برابر وزن خود آب جذب می‌کنند. به طور کلی پیت­ماس‌ها ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی قابل قبولی دارند که این ماده فیبری را به عنوان بستری مناسب برای کاشت گیاهان قرار داده است.

پیت­ماس‌ها بیشتر در نیمکره شمالی زمین و در شرایط سرمای شدید و سخت که سایر گونه‌های گیاهی امکان رشد ندارند، تشکیل می‌شوند و بیشترین مقدار این ماده در روسیه و کانادا قرار دارد.

انواع پیت ماس

انواع مختلف پیت­ ماس در میزان ماده آلی و بافت آن متفاوت هستند و به طور کلی در سه دسته پیت­ ماس سفید، پیت ­ماس قهوه‌ای و پیت­ ماس سیاه قرار می‌گیرند.

پیت­ ماس سفید به رنگ قهوه‌ای روشن بوده و به دلیل دارا بودن قارچ مفید تریکودرما و باکتری استرپتومایسس در کاهش بیماری‌های گیاهی نقش دارد. پیت­ ماس سیاه میزان ماده آلی بیشتر و درجه پوسیدگی بالاتری دارد و در ایران بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فواید پیت­ ماس

• حفظ رطوبت:

همانطور که گفته شد پیت­ماس قادر است تا ۲۰ برابر وزن خشک خود آب را جذب نماید و به تدریج در اختیار گیاه قرار دهد. به همین منظور کاربرد آن در خاک‌های شنی و ماسه‌ای سبب افزایش ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی می‌شود‌.

• افزایش ماده آلی خاک:

پیت­ماس با درصد ماده آلی بالایی که دارد سبب بهبود ساختار خاک می‌شود و با توجه به ماندگاری بالایی که دارد از خاک در مقابل فرسایش حفاظت می‌کند.

• خاصیت اسیدی:

پیت­ماس‌ها خاصیت اسیدی کم و نزدیک به خنثی دارند و حدود اسیدیته آن‌ها 5/5 تا 6 می‌باشد.

• بهبود تخلخل خاک:

پیت­ماس سبب هوادهی و بهبود تنفس خاک شده و ساختارهای فشرده ماسه‌ای را اصلاح می‌کند.

• ظرفیت تبادل کاتیونی:

پیت­ماس با ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) بالایی که دارد سبب رها شدن مواد مغذی در خاک و قرار گرفتن آن‌ها در دسترس ریشه می‌شود.

علاوه بر موارد بالا، پیت­ماس ماده­ای ارگانیک و استریل است که فاقد آفت، بیماری و بذر علف هرز می‌باشد و در کشاورزی ارگانیک و هیدروپونیک کاربرد دارد.

معایب پیت­ ماس

• تشکیل پیت­ ماس فرآیندی طولانی است و به آرامی انجام می‌گیرد، لذا برخی از دوستداران محیط زیست آن را ماده‌ای تجدیدناپذیر دانسته و استفاده از آن را مورد انتقاد قرار می‌دهند.
• هزینه‌های برداشت و تهیه بالای پیت ­ماس سبب شده که نسبت به سایر مواد به قیمت گران‌تری در بازار عرضه شود.
• پیت­ماس از نظر مواد مغذی فقیر است.
• اسیدیته اسیدی پیت­ماس سبب می‌شود که برای برخی گیاهان که محیط قلیایی را می‌پسندند نامطلوب باشد.
• استفاده بیش از اندازه از پیت ­ماس سبب پوسیدگی ریشه می‌شود.

موارد مصرف

پیت­ ماس در واقع ماده‌ای جامد شبیه خاک است که در مصارف کشاورزی و باغبانی به عنوان بستر کشت کاربرد دارد. پیت ­ماس به دلیل ظرفیت بالای جذب آب و مواد مغذی در بستر گیاهان رطوبت‌­دوست نظیر بنفشه آفریقایی کاربرد دارد و همچنین در ترکیب خاک گیاهان آپارتمانی و زینتی، کاشت قلمه و نشا به فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در کشت‌های سبزی و صیفی جات استفاده از پیت­ماس در لایه سطحی و کاشت بذر در ترکیب آن در جوانه­‌زنی بذر تاثیر مثبت دارد. در کاشت چمن نیز می‌توان از پیت­ ماس در ترکیب با خاک سطحی بهره برد.

پرورش‌­دهندگان قارچ نیز از پیت­ ماس جهت پوشش سطح کمپوست استفاده می‌کنند.